O Szkole

Historia powstania Armii Krajowej

Po klęsce wrześniowej 1939r. ziemie polskie znalazły się pod okupacją Niemiec i ZSRR. W kraju jednak zaczęły powstawać wojskowe organizacje konspiracyjne, których celem była walka z okupantem.

W latach 1940 – 1941, po przeprowadzeniu akcji scaleniowej Związek Walki Zbrojnej skupił większość wojskowych organizacji konspiracyjnych istniejących w okupowanej Polsce i stał się główną siłą wojskową polskiego podziemia.

Dla podkreślenia tego faktu, zgodnie z rozkazem Naczelnego Wodza, 14 lutego 1942r. ZWZ przemianowano na Armię Krajową. W skład AK wchodzili oficerowie, podchorążowie, podoficerowie i żołnierze Wojska Polskiego, którzy uniknęli niewoli we wrześniu 1939 r., a także młodzież, która przeszkolenie wojskowe odbywała w konspiracyjnych warunkach.

Zadaniem AK była walka bieżąca z okupantem we wszystkich możliwych formach (dywersja, sabotaż, propaganda, wywiad), oraz przygotowanie sił i środków do powszechnego powstania. Bazę działania AK stanowiło terytorium państwowe II Rzeczpospolitej podzielone na obszary, okręgi, inspektoraty, obwody i placówki.

Działalność AK w Kołbieli i okolicach

       Kryptonim „Mewa – Kamień”  

Gminy: Kołbiel, Glinianka i Siennica stanowiły Ośrodek II Obwodu Mińsk Mazowiecki (kryptonim „Mewa – Kamień”) należącego do Podokręgu Wschodniego, Okręgu Warszawa – Województwo, Obszaru Warszawskiego.
Komendantem Obwodu Mińsk Maz. był porucznik Ludwik Wolański, ps. „Lubicz”. Wykaz plutonów Ośrodka II – Obwodu „Mewa – Kamień” oraz ich dowódców (prawdopodobnie z czerwca 1944r.):

• plut. piech. zaw. ''Fabisiak”- Wilczek Jan
• plut. piech. rez. ''Żak”
• plut. piech. rez. ''Izarys” - Kołakowski Władysław
• plut. piech. rez. ''Zając”
• ppor. piech. rez. ''Śmiały” - Kurytek Tadeusz
• plut. piech. rez. ''Rok”
• ppor. piech. rez. ''Burza” - Wilk Jan
• sierż. piech. rez. ''Samson”
• kpr. pchr. piech. rez. ''Rok” - Mioduszewski Witold
• kpr. piech. rez. ''Świder”

Członkowie organizacji AK z Kołbieli i okolic brali udział w wielu akcjach skierowanych przeciwko okupantom. Były niszczone tory kolejowe, mosty i linie telefoniczne. Akcje na pociągi odbywały się głównie w Zabieżkach, Celestynowie, Starej Wsi i Pogorzeli Warszawskiej. Tymi pociągami Niemcy przewozili więźniów, a także żywność i amunicję na front. Miała miejsce również akcja polegająca na zniszczeniu znajdujących się w Urzędzie Gminy w Kołbieli dokumentów dotyczących kontyngentów zbożowych i mięsnych oraz kart powołania do wywożenia młodzieży na roboty przymusowe do Niemiec. Młodzi ludzie przewozili tajne pisma, rozkazy, Biuletyny Informacyjne i dostarczali je do punktów kontaktowych. W Kołbieli punkt kontaktowy znajdował się u drogomistrza Wójcika.

Przeprowadzane przez AK akcje często wywoływały represje ze strony okupantów. Według relacji p. Andrzeja Trybucha, w kwietniu 1944r. Za działalność w AK zostało aresztowanych 8 mieszkańców wsi Głupianka. Wszyscy zostali zamordowani.

W 1944r.w powiecie Mińsk Maz. AK liczyła około 2000 członków.

O głębokim umiłowaniu Ojczyzny świadczy powszechny udział w podziemnym ruchu oporu nauczycieli powiatu mińskiego. Z tego powodu byli narażeni na represje, aresztowania, rozstrzeliwanie. W latach 1939 – 44 w powiecie mińskim zostało zamordowanych co najmniej 40 nauczycieli. W Szkole Podstawowej w Kołbieli szczególnie czczona jest pamięć nauczyciela tej szkoły w latach 1933 – 44 Józefa Duszczyka oraz kierownika szkoły Feliksa Fijałkowskiego. Obaj byli żołnierzami AK.

Po przeprowadzeniu 6 lipca 1944r. W pobliżu Kołbieli akcji zlikwidowania starosty garwolińskiego Freudenthala, odznaczającego się szczególnym okrucieństwem wobec Polaków, z Kołbieli i pobliskich wiosek Niemcy wzięli ok. 30 zakładników – w większości członków AK. Wśród nich byli trzej nauczyciele Publicznej Szkoły Powszechnej w Kołbieli: kierownik szkoły Feliks Fijałkowski oraz nauczyciele – Józef Duszczyk i Tadeusz Drecki. Wszystkich wywieziono na Pawiak.

O ich losach dowiadujemy się z listu żony F. Fijałkowskiego do żony J. Duszczyka; wszystkie wydarzenia zawarte w liście opowiedział Tadeusz Drecki, który w 1945r. wrócił z niewoli do Polski.

„...przyjechał do Kołbieli pan Drecki. Było to 10 sierpnia. Opowiadał, że w dniu 30 lipca 1944r. załadowano cały Pawiak do wagonów. Wszyscy z Kołbieli byli razem. Dzień był upalny, wagon omal, że był hermetycznie zamknięty. Okna miał pozabijane. Ludzi w wagonie było około 120. Obecni w wagonie poczęli mdleć, dusić się. Pierwszym, który umarł był Floriańczyk Tomasz, następnym Mlącki Jan, trzeci Chodakowski, później mój mąż. Józio podobno umarł ósmy z kolei. W wagonie  nie było gdzie leżeć. Jak pierwszy zemdlał. Kładł się na niego następny, który stracił przytomność, itd. Do wagonu byli załadowani o 4 rano, o 2 popołudniu umarł pierwszy. Do 9 wieczorem umarło 44 ludzi... Pociąg stał ciągle na stacji w Warszawie. O 8 rano następnego dnia, otworzono z kłódki wagon i żywym kazano wynosić uduszonych do następnego wagonu zamkniętego. Pozwolono w wagonach powybijać deski. Zrobiło się chłodno, śmiertelności już nie było. W Skierniewicach odczepiono 2 wagony z trupami, oblano benzyną i spalono. Wagon w którym byli pozostali przy życiu Kołbielacy: Dąbrowski Józef, Drecki Tadeusz, Rosłaniec Piotr, Bęczek Jan i Andrzej został wyładowany w Grossrosen. Tu się rozłączyli bo wzięto ich na roboty...”

Po wojnie 14 września 1945r. dokonano ekshumacji pogrzebanych przy dworcu w Skierniewicach ofiar ostatniego transportu z Pawiaka. Szczątki 78 więźniów pochowano na miejscowym cmentarzu. Znajduje się tam również grób zakładników z Kołbieli zmarłych w „pociągu śmierci”. Byli to:

• Ostrowski Stanisław - porucznik lat 28
• Ostrowski Jan - technik lat 31
• Chodakowski Bolesław - mgr farmacji lat 54
• Fijałkowski Feliks - kier. szkoły lat 57
• Duszczyk Józef - nauczyciel lat 32
• Florjańczyk Tomasz - rzeźnik lat 40
• Nowak Jan - z-ca wójta lat 42
• Mlącki Jan - restaurator lat 42
• Wilbik Michał - piekarz lat 37
• Stachowicz Bolesław - piekarz lat 32
• Kucharski Antoni - krawiec lat 36
• Macios Józef - prac. poczty lat 23
• Macios Jan - rolnik lat 19
• Falenciak Paweł - emeryt lat 66

 W tym samym czasie, tzn. w końcu lipca 1944r. Na terenie II Ośrodka Obwodu Mińsk Maz., podobnie jak w całym kraju, miały miejsce wydarzenia związane z realizacją planu ''Burza”.

Kiedy w styczniu 1944r. Armia Czerwona w ślad za cofającymi się Niemcami, przekroczyła przedwojenną granicę Polski dla AK bardzo ważna stała się kwestia stosunku do wkraczających Rosjan.

Opracowany przez rząd w Londynie i AK plan ''Burza” modyfikujący plan powszechnego powstania przeciw Niemcom miał polegać na dążeniu do wyzwalania szczególnie dużych miast zanim dotrą tam Rosjanie, ewentualnie współdziałania z nimi w walkach. Chodziło o to, aby występować wobec wkraczających wojsk sowieckich w charakterze gospodarzy, tzn. przedstawicieli legalnego rządu.

Szybko jednak AK zetknęła się ze zdecydowaną wrogością ze strony sowieckiej, z represjonowaniem i rozstrzeliwaniem polskich dowódców włącznie.Ośrodek II Obwodu Mińsk Maz. wystawił na akcję ''Burza” kompanię piechoty oraz pluton saperów. Dowództwo nad kompanią objął por. ''Babinicz”, komendant Ośrodka II.

Miejsce koncentracji plutonów wyznaczono na dni 25 – 27 lipca 1944r. w pobliżu wsi Grzebowilk koło Pogorzeli. Natomiast por.''Lubicz” podjął decyzję wydzielenia grupy ok. 100 najlepiej uzbrojonych żołnierzy Obwodu '' Mewa – Kamień”, która pod dow. por. ''Kościerzy''    (K. Chodkiewicza) wyruszyła na pomoc powstańcom w kierunku Warszawy. W grupie tej znajdował się również por. Tadeusz Kuryłek ps. ''Śmiały”, dowódca jednego z plutonów, z zawodu nauczyciel (od września pracował w Szkole Podstawowej w Kołbieli). T. Kuryłek ujawnił się 8 października i został awansowany do st. kapitana oraz odznaczony ''Krzyżem Walecznych'' i ''Krzyżem Zasługi” I kl. po akcji „Burza”.

21 grudnia 1946r. Zostali aresztowani przez NKWD trzej uczestnicy potyczki za Kołbielą sprzed roku: kpt. T. Kuryłek – w szkole w Kołbieli, jego brat Stanisław Kuryłek – w Żelechowie, oraz plut. Bolesław Duszczyk – w Drożdżówce. Po krótkim i okrutnym śledztwie i pokazowym procesie w mińskim kinie Bałtyk wszystkich trzech skazano na śmierć. Wyrok został wykonany tego samego dnia, a miejsce zakopania zwłok utrzymano w tajemnicy.

 26 października 1996r. odbyła się uroczystość nadania imienia naszej szkole – imienia Armii Krajowej.